توضیحات
عنوان فارسی: اخلاق اسلامی
- مقدمه
- تعريف اخلاق
- فايده و اهميت علم اخلاق
- ضرورت فراگیری علم اخلاق
- معنا ومفهوم اخلاق از دیدگاه اسلام
- جایگاه و اهمیت اخلاق و قوانین آن در اسلام
- لزوم دين و اخلاق
- تربیت
- رابطه تربیت و اخلاق
- تعلیم، تربیت و اخلاق
- شناخت فضائل و رذائل اخلاق از ديدگاه قرآن
- نفس ملهمه يا الهام كننده
- نفس امار
- نفس لوامه
- نفس مطمئنه دیدگاه اسلام در مورد نظام اخلاقی
- ویژگیهای نظام اخلاقی اسلام
- شمولیت
- انسجام درونی
- میانهروی اسلام در اخلاق
- واقعبینانهبودن اخلاق اسلامی
- وجود مراتب در ارزشهای اخلاقی اسلام
- غایتگرایی
- عقلانی و وحیانی بودن نظام اخلاقی اسلام
- گستردگی و غنای منابع اخلاقی در اسلام
- قابلیت تطبیق در شرایط زمانی و مکانی مختلف
- همگانی بودن مسیر رشد اخلاقی برای همه انسانها
- مقايسه مكتب اخلاق با ديگر مكاتب از نظر اسلام
- نتیجهگیری
- منابع و مراجع
نظام اخلاقی اسلام سرشار از فضایل و گزارههای اخلاقی است که فرد مسلمان به وسیله تطبیق عملی آنها، توانایی اکمال دین خویش، وگام برداشتن در مسیر اصلاح امور دنیا و آخرت خویش را کسب میکند .انسان در همه دورانهای زندگی بشری اسیر و گرفتار زندگی سرشار از نكبت غفلتی بوده است و منتهی در هر دوره از دورانهای زنگی بشر، در این دنیای پر از نكبت و غفلت این مسئله ابعاد مخصوصی داشته و چهره مشخص خود را نشان داده، كه شاید با دورانهای دیگر متفاوت بوده است. ولی به هر حال آنچه بصورت تغییر ناپذیر تا امروز دوام یافته همان اساس غظت و نكبت در این دنیای فانی است كه در هیچ دورهای، جهان بشری از آن پاك و مبری نبوده است. درباره چنین دنیایی كه در ادوار گوناگون بر دنیا حاكم است رسول الله در كلامی مقدس و پیامبرانه چنین میفرمایند:
«هیچ روزی طلوع نمیكند و هیچ شبی پدید نمیآید، كه دو فرشته آسمانی از فراز آسمان به افق زندگی انسانها نگاه ندوزند و با چهار تعبیر متوالی و به هم پیوسته درباره انسان و زندگی تاسف بارش با یكدیگر سخن نگویند. آری این دو فرشته هر روز و شب از آسمان به زمین مینگرند و با چهار تعبیر تاسف آلود و آمیخته به حسرت و اندوه درباره انسان، با یكدیگر مكالمه میكنند.
یكی از آن دو فرشته میگوید: كاش خداوند متعال این انسانها را نمیآفرید.
فرشته دوم نگاهی به فرشته اول كرده میگوید: حال كه پروردگار اینان را آفریده است كاش میفهمیدند كمال آنان در چیست و چه زندگی جاویدی در انتظارشان است.
فرشته اول بار دیگر به سخن میآید و میگوید: یعنی حال كه خدای تعالی این انسانها را آفریده ولی هدف و غایت آفرینش و راز كمال انسان برای آنان روشن نشده است، كاش به همان مقدار از اعمال نیكی كه بدان معرفت و آشنایی دارند عمل میكردند.
فرشته دوم چهارمین تعبیر را درباره موجود انسان بدین گونه بیان میكند: حال كه این انسانها و این همه سرمایههای بیمانندی كه خداوند متعال به آنان عنایت كرده طرفی نبسته و سودی نبردهاند و در مسیر استفاده از آن به ورطه گمراهی افتادهاند، كاش حداقل از این اعمال غیر انسانی و فضاحت بار، توبه میكردند و از این اعمال زشت و ننگین به راه راست باز میگشتند و این دو فرشته در حقیقت بیانی از همان رمز روح تابناك رسول است و پیامبر اكرم میخواهد با این بیان به انسانها هشدار دهد و آگاهشان سازد كه دارای چه سرمایه غیبی عظیمی هستند. این سرمایه عظیم كه همان اخلاق حسنه است میتواند آدمی را خلیفه خدا در جهان آفرینش قرار دهد.
بدون شک، قرآن کریم تنها برنامه زندگی است که سعادت و خوشبختی را برای هر فرد تضمین میکند، در این اساسنامه که از سوی خالق و آمرانسان تنظیم شده، نیازهای ریز و درشت او برای رسیدن به کمال سعادت وخوشبختی مطرح شده است .
دین اسلام مجموعهای از عقاید و تعالیم و دستورات عملی میباشد که در قالب تعالیمی هدایتبخش بر قلب پیامبر(ص) از جانب خالق حکیم وحی شده است و نظام اخلاقی را به صورت مجموعه آموزههایی که راه و رسم زیستن به نحو شایسته و بایسته را در آن ترسیم کرده، بایدها و نبایدهای ارزشی حاکم بر رفتار آدمی را تبیین نموده، و در نتیجه بخوبی به رابطه تنگاتنگ دین و اخلاق پی خواهیم برد واخلاق را پارهای ناگسستنی از دین به شمارخواهیم آورد. از این رو سخن گفتن از نظام اخلاقی منسوب به اسلام امری موجه وگفت وگو درباره ساختار کلی حاکم بر این نظام امری درخور تامل و اندیشه خواهد بود.
قطعاً خاستگاه بنیادین دستورات اخلاقی در اسلام، نه لذتطلبی است و نه سودجویی، نه خرد و نه وجدان، نه عرف و نه جامعه و نه تجدد مآبی، و نه دیگر چیزهایی که مکاتب اخلاقی مطرح کردهاند، بلکه منبع فرامین و ملاک عمل و دستور اخلاقی در اساس کار همان وحی الهی است.
بر همین مبنا خیر، آن چیزی است که خداوند فرمان انجام آن را صادر نموده است، و شر و بدی، آن چیزی است که خداوند از آن نهی فرموده است. به عبارت دیگر شریعت اسلام شریعتی است همنوا با سرشت سالم، و موافق با اندیشة بالنده و رشدیافته. و جای شگفتی نیست که قرآن وارستگان و صاحبان اخلاق نیکو را با صفت لِّأُولِی الْأَلْبَابِ توصیف میکند، همچنانکه در پایان برخی اوامر و نواهی به همین نکته اشاره میکند، از جمله در این فرموده:
;ذَٰلِکُمْ وَصَّاکُم بِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونََ ; {الأنعام: ۱۵۱}
«اینها اموری هستند که خدا به گونهی مؤکد شما را بدانها توصیه میکند تا آنها را بفهمید و خردمندانه عمل کنید.»
به همین دلیل میبینیم که اخلاق در اسلام فقط بر فرمان قاطع و تکلیف تعبدی تکیه نمیکند، بلکه بر مخاطب ساختن اندیشهها و تحریک وجدانها، در مورد یک نظام اخلاقی قابل فهم و برهانی دارای پیامدهای دنیوی و اخروی مشخص نیز تکیه مینماید؛ از جمله در مورد سفارشهای لقمان به فرزندش:
یَا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنکَرِ وَاصْبِرْ عَلَیٰ مَا أَصَابَکَ ۖ إِنَّ ذَٰلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ – وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّکَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحًا ۖ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ- وَاقْصِدْ فِی مَشْیِکَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِکَ ۚ إِنَّ أَنکَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِیرِ }لقمان: ۱۷ - ۱۹{
«ای فرزند عزیزم! نماز را چنانکه شاید بخوان، و به کار نیک دستور بده و از کار بد نهی کن، و در برابر مصائبی که به تو میرسد شکیبا باش. اینها از کارهای (اساس و مهمی) است که باید بر آن عزم را جزم کرد و ثابت ورزید. و با تکبر و بیاعتنایی از مردم روی مگردان، و مغرورانه بر زمین راه مرو، چرا که خداوند هیچ متکبر مغروری را دوست نمیدارد. و در راهرفتن اعتدال را رعایت کن و (در سخنگفتنت) از صدای خود بکاه (و فریاد مزن) چرا که زشتترین صداها، صدای خران است».
بنابراین نظام اخلاقی اسلام تنها وعظ و چند تا دستور و حکم نیست که احکام اخلاقی غیر از نظام اخلاقی است. این نظام با شناخت ها شروع میشود و به عشقها گره میخورد. عظمت این نظام اخلاقی این است که دستور نمیدهد، بلکه تبدیل میکند.
تعریف اخلاق
اخلاق در لغت به معنای طبیعت و سرشت است. دکتر عبدالکریم زیدان در این مورد چنین میفرماید: «اخلاق، مجموعه ای از معانی و ویژگی های مستقر و ثابت در نهان انسان است که در پرتو آن، رفتار در نظرش نیک یا زشت نشان داده میشود و از اینرو، فرد یا به انجام آن اقدام مینماید یا از انجام آن خودداری میورزد.» ( غزالی امام محمد، ۱۹۹۵م،ج۳،ص۴۶)
كارهای نیك و بدی كه انسان سر میزند ممكن است با اراده و اختیار انجام شود یا از روی تقلید دیگران صادر شود. مثلا ممكن است انسان راستگو یا مهمان نواز باشد ولی این عمل نیك، دارای ریشه ثابت در نفس و جان او نباشد، بلكه بصورت تقلیدی از دیگران صادر میشود. بدین معنی كه شخصی راستگو بوده، این انسان هم تحت تاثیر او واقع شده و به تقلید از او، سخنی را به صدق و راستی بر زبان آورده است. یا مثلا رفیق و برادرش مهماننوازی و گشادهدستی نشان دادهاند و به دیگری احسان كردهاند و این انسان هم بر اساس تاثیرپذیری و تقلید از آنها دست به احسان و انفاق گشوده است.
پس اگر چه این شخص اعمال نیك انجام داده، و اگر چه میتوان و باید به اعمال نیك او اذعان داشت ولی صدور این اعمال نیك، ریشه از نفس او نداشته بلكه از روی تاثیر و تقلید و پیروی از دیگران بوده است. معلم و فیلسوف اخلاق، پیرامون اینگونه اعمال و افعالی كه از انسان بصورت تقلید از دیگران صادر میشود بحث نمیكند. بلكه فیلسوف اخلاق از آن دسته اعمال و افعالی سخن میگوید و بحث میكند كه ریشه و سر منشا آن، در نفس انسان باشد با توجه به آنچه بیان شده، اكنون میتوانیم به یك تعریف كلی و عمومی از اخلاق دست یابیم. آن سلسله صفاتی كه در نفس و روح انسان ثابت و ریشهدار است و منشا صدور اعمال نیك همچون راستگویی و انفاق، یا اعمال همچون دروغگویی و خست میشود، اخلاق نامیده میشود.
فایده و اهمیت علم اخلاق
موضوع علم اخلاق انسان است از این نظر كه میتواند واجد صفات نیك باشد. علم اخلاق از صفاتی بحث میكند كه سازنده شخصیت انسان است و نیز صفاتی كه او را از انسانیت دور میكند. تغییر این صفات و خوب یا بد بودن آنها بر اساس بینش و نگرش ما به انسان و جهان هستی خواهد بود. بر پایه جهانبینی اسلامی دو دسته صفات اخلاقی برای انسان وجود دارد:
الف ) صفات پسندیده ( حسنه ) ب ) صفات نكوهیده ( رذلیه )
فایده علم اخلاق همین است كه رذایل اخلاقی را بشناسیم و خود را به آنها بیاراییم. قرآن هدف از رسالت پیامبر را چنین بیان میكند: خداوند بر مؤمنان منت نهاد آنگاه كه پیامبری از میان خودشان بر انگیخت كه آیات او را بر آنان میخواند و آنها را تزكیه میكند و به آنان كتاب و حكمت میآموزد گرچه پیش از آن در گمراهی آشكار بودند. در باب اهمیت علم اخلاق در اینجا به ذكر روایاتی از امام صادق ( ع) و امام باقر(ع) و پیامبر اكرم ( ص ) بسنده میكنیم. امام صادق (ع) میفرمایند: «ضروری ترین علم برای تو علمی است كه تو را بر صلاح قلبت راهنمایی كند و راه فساد قلب را به تو بشناساند.» امام باقر ( ع) میفرمایند: « كاملترین مردم از لحاظ ایمان، خوشخلقترین آنهاست.» همچنین پیامبر اكرم ( ص) فرمودند: «در ترازویی كه در روز قیامت برای هر كس نصب میكنند بهتر از حسن خلق گذاشته نمیشود.» و نیز آن حضرت فرمودند همانا پاداش انسان خوش خلق مانند اجر شخص روزهگیر و شب زنده دار است.
به هر حال از اهمیتی كه در روایات به حسن خلق داده شده است میتوان اهمیت اخلاق را فهمید. چرا كه علم اخلاق، بیان رذایل اخلاقی، راههای معالجه آنها و نیز شناساندن محاسن اخلاقی و طرق تحصیل آنها را بر عهده دارد.
توجه:
- برای دانلود فایل word کامل ترجمه از گزینه افزودن به سبد خرید بالا استفاده فرمایید.
- لینک دانلود فایل بلافاصله پس از خرید بصورت اتوماتیک برای شما ایمیل می گردد.
به منظور سفارش تحقیق مرتبط با رشته تخصصی خود بر روی کلید زیر کلیک نمایید.
سفارش تحقیق
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.