تحقیق نظریه رکن بودن یا وکالت بودن مدیریت شرکت­های سهامی

توضیحات

 عنوان تحقیق:نظریه رکن بودن یا وکالت بودن مدیریت شرکت­های سهامی

• مقدمه
• حدود اختیارات مدیران شرکت­های سهامی در حقوق ایران
• نظریه­های حقوقی مطرح در خصوص رابطه­ی مدیران با شرکت
•  نظریه وکالت
• نظریه وحدت مدیران با شرکت یا نظریه رکن بودن و اختیارات کامل
• نتیجه گیری
• منابع

مقدمه

 

امروزه اهمیت  و نقش شرکتهای سهامی، خصوصاً سهامی عام در اقتصاد کشور و زندگی مـردم انکارناپـذیر است، زیرا این شرکتها با جمع آوری سرمایه اندك مردم، از یک سو موجب افزایش سرمایه و سرانجام منجر به تولید و رشد اقتصادی کشور می­شوند و از سوی دیگر استفاده بهینه شرکت از سرمایه ناچیز و راکد و تشـویق آنان به پس انداز بیشتر جهت مشارکت در رشد اقتصاد ملی را سبب می­گردند. از آنجایی که شرکتهای تجاری یک نهاد ساختگی  و فاقد اراده هستند،  ناگزیر اداره­ی امور آنها به وسـیله ی افراد انسانی صورت می­گیرد که مدیر[1] نامیده می­شوند. با قبول مدیریت و تصدی آن سمت، رابطه­ای میان مـدیر و شرکت ایجاد می­شود که ماهیت حقوقی آن محل مناقشه است. پرسش قابل طـرح ایـن اسـت کـه جایگـاه حقوقی مدیران در شرکت چیست؟ تعریف موقعیت (جایگاه حقوقی) مدیر در شرکت تا حـدی دشـوار اسـت. برای درك موقعیت مدیران لازم است تا واقعیات فعلی و تاریخی که حقوق شرکتها در آن توسعه یافته اسـت ارزیابی شود. جایگاه حقوقی مدیران آن قالب، ماهیت و رابطه­ی حقوقی است که معـرف حـدود اختیـارات و وظایف ایشان می­باشد. این چنین قالب حقوقی می­تواند  اشکال متفاوتی از قبیل نمایندگی، وکالت و یـا دیگـر قالبهای به رسمیت شناخته شده حقوقی را به خود گیرد. در خصوص موقعیت و جایگاه اشخاصـی کـه امـر تصمیم گیری و اداره شرکتها را انجام می­دهند، چهار دیدگاه مطرح است. طرف داران دیدگاه اول با استناد بـه ماده­ی 51 قانون تجارت 1311 ، معتقدند که مدیران شـرکت تجـاری، وکیـل آن شـرکت هسـتند . طـرف داران دیدگاه دوم نیز با توجه به ایراداتی که به نظریه­ی وکالت مدیران مطرح گردیده و با استناد به برخـی مـواد قـانونی و اصول حقوقی معتقدند که مدیران شرکت سهامی، نمایندگان آن شرکت می­باشند. طرفداران دیـدگاه سـوم بـا قیـاس رابطه­ی مدیران و شرکت با رابطه­ی کارگر و کارفرما، معتقدند که مدیران مسـتخدم شـرکت مـی­باشند. و بـالاخره طرف داران دیدگاه چهارم با استناد به برخی از مواد لایحه­ی قانونی اصلاح  قسمتی از قانون تجارت مصـوب 1347 ، معتقدند که مدیران به عنوان رکنی از ارکان شرکت محسوب می­شوند. در این تحقیق، به بیان دو دیدگاه از نظریه­های حقوقی، درباره مدیریت شرکت­های سهامی پرداخته می­شود.

2.حدود اختیارات مدیران شرکت­های سهامی در حقوق ایران

مدیر اسم  فاعل از مصدر اداره می باشد و اداره در لغت به معنای دور دادن، گرداندن، چرخاندن، به گـردش  در آوردن، روبراه کردن، گرداندن کار و کارگردانی آمده است. مدیر نیز به معنای گرداننده و اداره کننده آمـده است. مدیر در اصطلاح حقوق اداری، به مأمور عالی رتبه­ای گفته می­شود که در رأس یک مؤسسه کار مـی­کند. در حالی که در اصطلاحات حقوق تجارت، به شخصی اطلاق می­شود که گردش کارهـای جـاری شـرکت یـا  بنگاه به دست او می­باشد[2].

اگر چه قانون گذار واژه­ ی اداره­ی شرکت توسط (هیأت مدیره) را برای اولین بار در لایحه­ی قانونی اصـلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 1347 به کار برده است، اما در آن به طـور صـریح و مجـزا از مـدیر شـرکت سهامی تعریفی به عمل نیاورده است، ولی آن را از روح مقررات لایحه­ی قانونی یاد شـده، مـی تـوان اسـتنباط کرد. با وجود این، به نظر نمی رسد با پرهیز از تعریف موضوع با چنین اهمیتی به توان مشکلات مربـوط بـه آن را حل کرد. در هر حال در مقام تعریف مدیر شرکت سهامی شاید به توان گفت: مدیران اشخاصـی هسـتند کـه بـه وسیله سهام داران یا شرکا برای دوره­ی زمانی معینی جهت اداره­ی شرکت تعیین می شوند.

قانون تجارت ایران، اداره­ی امور شرکتهای تجاری را بر عهده ی مدیر یا مدیران منتخب مجامع عمومی  یـا شرکا، بر حسب مورد، قرار داده است. در شرکتهای غیر سهامی اداره­ی امور شرکت به وسیله­ی مـدیر واحـد پذیرفته شده است. در حالی که در شرکتهای سهامی مطابق ماده­ی 107 لایحه­ی اصلاحی قانون تجـارت، اداره جمعی شرکت به وسیله­ی مدیران پیش بینی شده است. در ارتباط با تعریف مدیران، تفاوت چشمگیری میان معنی مدیر در قانون نـاظر بـه شـرکت­های سـهامی و درك عرف و حتی جامعه حقوقی وجود دارد. در لایحه­ی اصلاحی قانون تجـارت 1347 هـر کجـا از مـدیران نامی برده شده، منظور اعضای هیأت مدیره است. در این تعریف مـدیر عامـل بـه صـراحت در کنـار عبـارت مدیران به گونه­ای آورده شده تا از مفهوم مدیران خارج گردد. این در حالی است که در نگـاه بسـیاری، مـدیر عامل مدیر واقعی شرکت سهامی محسوب می­گردد. لایحه­ی اصلاحی قانون تجارت 1347 بـا کـاربرد عبـارت مدیران به عنوان مفهومی معادل هیأت مدیره و اشاره به مدیر عامل در کنـار مـدیران، جایگـاه مـدیر عامـل را محدود به معنای لغوی واژه یعنی مدیر کارگزار هیأت مدیره نموده است. قانون گذار در مـاده ی 108 لایحـه ی اصلاحی قانون تجارت 1347 به این که مدیران شرکت توسط مجمع… انتخاب می شوند و نیز مواد 109و 112 و 114 عبارت مدیران را بدون نیاز به هیچ قرینه­ای برای توصیف هیأت مدیره به کار برده اسـت.  ممکـن اسـت گفته شود که ذکر عنوان مدیران برای هیأت مدیره در مواد قانونی مورد اشاره، به دلیل آن که مقررات مزبور در بخش ناظر به هیأت مدیره قرار داشته، امری طبیعی است. در پاسخ به این استدلال باید گفـت کـه در مقـررات دیگر مندرج در لایحه­ی اصلاحی قانون تجارت 1347 اشارات روشنی به رد استدلال اخیر و تأیید این نگـرش که در این لایحه­ی قانونی، مدیر عامل مصداق مدیران مورد نظر قانون گذار نیستند، وجـود دارد.  بـرای نمونـه، ماده­ی 133 لایحه­ی اصلاحی قانون تجارت 1347 مقرر داشته: مدیران و مدیر عامل نمی توانند معاملاتی نظیـر معاملات شرکت… انجام دهند. یا ماده­ی 135 لایحه­ی اصلاحی قانون تجارت 1347 بـا ذکـر ایـن کـه کلیـه ی اعمال و اقدامات مدیران و مدیر عامل شرکت در مقابل اشخاص ثالث نافذ و معتبر است و نیز در مـواد 142 و 143 قانون یاد شده با عباراتی مشابه، تفکیک آشکاری میان این دو مفهوم به چشم می­خورد[3].

حدود اختیارات مدیران شرکتها با نحوه­ی تلقی از موقعیت مدیران در شرکت و رابطه­ی آنان با شرکت رابطه مستقیم دارد. در صورتی که مدیر شرکت سهامی، وکیل آن تلقی گردد، اختیارات او همانند هر وکیل، محدود به مواردی خواهد بود که صریحاً به وسیله موکل (شرکت)، به او تفویض شده است و هرگونه اقدام خارج از اختیارات غیر نافذ خواهد بود، در حالی که اگر مدیر شرکت، رکنی از ارکان آن، یعنی رکن متفکر و اداره کننده آن تلقی گردد، کلیه اختیارات لازم برای اداره­ی امور شرکت را دارا خواهد بود.

3.نظریه ­های حقوقی مطرح در خصوص رابطه­ ی مدیران با شرکت

نظریه­های حقوقی ابراز شده در خصوص موقعیت مدیران در شرکتهای سهامی، رابطه مدیران با شرکت و حدود اختیارات مدیران با تحولات قانونی در نظام حقوقی ایران، رابطه مستقیم دارد. در زمان حاکمیت ماده­ی 51 قانون تجارت سال 1311 مدیران، وکیل شرکا تلقی می­شدند. با شناسایی بیشتر مفهوم شخصیت حقوقی شرکتها، از این رابطه به رابطه مدیر با شرکت تعبیر می­شد. با گذشت زمان و انجام اصلاحات سال 1347، در قانون تجارت، نظریه وکالت بدون پشتوانه گردید و نظریه نمایندگی قانونی مدیران از طرف شرکت و نظریه رکن بودن یا وحدت مدیران با شرکت، پا به عرصه وجود گذاشت.

3-1- –نظریه وکالت

قدیمی­ترین شیوه برای توجیه نفوذ تصرفات بیگانه در امور دیگران، نظریه وکالت است. بدین لحاظ گرایش اذهان به سوی این نظریه جهت تحلیل نقش مدیران امری بدیع نیست. بنابراین نخستین و مهمترین نظر حقـوقی در این موضوع، وکالت مدیران است. این وکالت در شرکتهای سهامی در قالب وکالـت از شـرکا، وکالـت از شرکت مطرح می­شود.

3-1-1-وکالت مدیران از ناحیه سهام داران

حسب مفاد ماده­ی 51 قانون تجارت 1311 که در حال حاضر در خصوص شرکتهای تضـامنی و نسـبی و مختلط دارای اعتبار است، مسئولیت مدیر شرکت در مقابل شرکا، همان مسئولیتی اسـت کـه وکیـل در مقابـل موکل دارد. بر اساس این نظریه، برخی از نویسندگان حقوق، با توجه به ظاهر مـاده و مسـئول بـودن مـدیران در مقابـل شرکا همانند وکیل، مدیران را وکیل شرکا فرض نموده­اند[4].

لیکن این نظر دارای ایراداتی است:

1- عمده ترین ایرادی که به نظر می رسد،  متمایز بودن شخصـیت حقـوقی  شرکت و شرکا آن از یکدیگر است. به عبارت دیگر شرکت خود دارای شخصیت حقوقی است که از شرکای خود جدا می­باشد. فلذا چنان چه مدیران وکیل شرکا باشند، اقدامات ایشان باید شرکا را متعهد نماید در حـالی کــه چنــین تعهــدی بــرای شــرکا ایجــاد نمــی گــردد و مســتقیماً  تعهــد بــرای شــرکت ایجــاد مــی شــود.

2-موکل اختیار عزل وکیل را بدون هیچ گونه محدودیتی دارد.  لیکن چنین حقی برای شرکا متصور نیست.

3 – وکالت جزو عقود جایز است[5].  ویژگی عقود جایز این است که با حدوث یکی از اسباب حجر یا فوت منفسـخ می شوند. لیکن فوت یا حجر هیچ یک از شرکا تأثیری در منعزل شدن هیچ  یـک از مـدیران از سـمت خـود  ندارد.

4- وکالت وفق ماده 622 قانون مدنی در مواردی ممکن است که خود موکل بتوانـد آن را انجـام دهـد. لیکن هیچ یک از شرکا نمی تواند به نام شرکت اقدام به انجام موضوع شرکت نماید[6].

در حقوق انگلیس هم اگر چه در برخی از موارد مدیران به عنوان نمایندگان اعضاء توصیف شده­اند .ولی به طور کلی گفتـه شـده اسـت کـه مـدیران شـرکت، نمایندگان سهام داران در اداره­ی امور شرکت نیستند. همچنین گفته شده است که مدیران نماینـده ی منصـوب سهام داران نمی باشند و ملزم به خدمت کردن به سهام داران به عنوان اصیل شان نمی باشند. مـدیران ملـزم بـه  پیروی کردن از دستورالعملهای حتی همه اعضای شرکت که منفرداً اقدام می­کنند، نمی باشند.  همان طور که قاضی بوچلی[7] در پرونده Ltd Typewriter &   Gramophone   نقل کرده است: «مدیران شـرکت زمـانی  که به نام مدیر عمل می­کنند، به عنوان نمایندگان اعضای شرکت عمل نمی کنند. حتی مدیری که کارمند سـهام دار است و توسط سهام دار به پست مدیریتی خود منصوب شده است به عنـوان نماینـده بـرای آن سـهام دار زمانی که به عنوان مدیر شرکت عمل می کند، فعالیت نمـی­کند ». البته برخی از نویسندگان انگلیسی گفته انـد کـه مـدیران نماینـده مجمـع  عمومی هستند.

3-1-2- وکالت مدیران از ناحیه شرکت

در مقابل عده ای دیگر از حقوقدانان مدیران را،  وکیل شرکت می دانند. به عنوان مثال دکتـر مرتضـی نصـیری بر این نظر است:… طبق ماده 51 قانون تجارت 1311 که با تدوین و اجرای لایحه­ی قانونی اصـلاح قسـمتی از قانون تجارت نسخ ضمنی گردیده است، هیأت مدیره وکیل سهام داران محسوب مـی­شد. ولـی طبـق قـانون جدید، رابطه­ی وکیل و موکل بین هیأت مدیره و سهام داران تصریح نشده است و قانوناً چنـین رابطـه ای بـین هیأت مدیره و شرکت وجود دارد و به عبارت دیگر، امروزه هیأت مدیره وکیل شرکت محسـوب مـی شـود نـه وکیل سهام داران[8]. به نظر یکی دیگر از اساتید حقوق تجارت: «قانون تجارت 1311 مانند قانون 1867 فرانسـه راجع به شرکتهای سهامی، مدیران شرکت را نماینده ی صاحبان سهام دانسته که مانند وکیل وظایف مربوطه را انجام می دهند. ماده­ی 51 قانون تجارت تصریح می­کند:

مسئولیت مدیر شرکت در مقابل شرکا همان مسـئولیتی است که وکیل در مقابل موکل دارد. این نظریه که مدیران شرکت سـهامی، وکیـل و نماینـده صـاحبان سـهام می باشند، امروزه دیگر طرفداران زیادی ندارد. زیرا شرکت سهامی دارای اصول و قواعد مخصوصی اسـت و بـا پذیرش شخصیت حقوقی برای شرکت، مدیران شرکت یکی از ارکان شرکت بوده و دارای وظایفی می باشد که  به موجب قانون به آنها تفویض شده و مسئولیت آنها در برابر شرکت است  نه در مقابل شرکا[9].

همانگونه که ملاحظه می­گردد زنده یاد دکتر ستوده تهرانی که بر اسـاس قـانون 1311 و قبـل از لایحـه ی اصلاحی 1347 به تحلیل موضوع پرداخته اند، نظریه ی وکالت منعکس در مـاده ی 51 مـورد بحـث را حتـی در گذشته برای شرکتهای تجاری مناسب نمی دانستند.

توجه:

• برای دانلود فایل word کامل ترجمه از گزینه افزودن به سبد خرید بالا استفاده فرمایید.
• لینک دانلود فایل بلافاصله پس از خرید بصورت اتوماتیک برای شما ایمیل می گردد.

سفارش تحقیق

به منظور سفارش تحقیق مرتبط با رشته تخصصی خود بر روی کلید زیر کلیک نمایید.

سفارش تحقیق