توضیحات
عنوان: رنگرزی پارچه های مصنوعی به روشها نوین با انواع رنگزاها
- مقدمه
- فرآیند رنگرزی
- مواد رنگزا در رنگرزی
- کالای رنگرزی
- مواد شیمیایی کمکی
- ماشین های رنگرزی
- الیاف مصنوعی
- شیوه های گوناگون رنگرزی
- چاپ کلاقه ای
- رنگرزی کاتازوم
- رنگرزی گره ای
- رنگرزی بخشی
- تکنیک رورنگرزی یا تاپینگ
- طبقه بندی مواد رنگزا در رنگرزی
- مواد رنگزای طبیعی
- مواد رنگزای مصنوعی
- مواد رنگزای آزو
- مواد رنگزای آنتراکینون
- مواد رنگزای خمی
- مواد رنگزای ایندیگوئید
- مواد رنگزای آریل کربونیوم
- مواد رنگزای پلی متین
- مواد رنگزای فتالوسیانین
- مواد رنگزای نیترو ونیتروزو
- مواد رنگزای متفرقه
- منابع و مراجع
مقدمه
رنگرزی یا صبّاغی به فرآیندی گفته می شود که طی آن کالای نساجی مثل الیاف، نخ، پارچه و یا پوشاک در محلولی که شامل مواد رنگزا و مواد شیمیایی می باشد، رنگ آمیزی گردد و مولکول های رنگ، با دوامی نسبی با مولکول های کالای نساجی، پیوند محکمی برقرار نمایند. به عبارت دیگر رنگرزی مهارتی است که طی آن ماده ی رنگزا در درجه حرارت هدایت شده و زمان مشخص، داخل الیاف و یا کالای منسوج (بافته شده) نفوذ کرده و آن را رنگ می کند. در رنگرزی، ماده ی رنگزا به طور کلی، به همه مواد طبیعی و یا شیمیایی که قابلیت رنگرزی الیاف و یا منسوجات را دارند، اطلاق می شود. رنگ کالای رنگرزی شده نباید به آسانی در اثر شستشو و یا در برابر نور از بین برود. رنگرزی و چاپ، دو روش رنگ کردن پارچه هستند که تفاوت های اساسی با یکدیگر دارند. رنگرزی سنتی و رنگرزی صنعتی دو روش متداول رنگرزی می باشند. کاربری رنگرزی سنتی با نوین شدن صنعت نساجی، رفته رفته کاهش پیدا کرده است [1][2][3]. از نقاشی های روی دیواره های مقبره های مصر باستان چنین استنتاج می شود که از بیش از ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد، مصری ها حصیرهای رنگی می ساخته اند. رنگرزی در ایران سابقه ی کهنی دارد. کارگاه قالی بافی شاهان هخامنشی در شهر سارد و نوشته هایی درباره ی قالی ارغوانی رنگ روی آرامگاه کوروش، گواه این مدعاست [4].
در فرآیند رنگرزی، چهار عامل نقش اصلی را بازی می کنند که عبارتند از : مواد رنگزا، کالای رنگرزی، مواد شیمیایی کمکی و ماشین های رنگرزی. مواد رنگزایی که در رنگرزی استفاده می شوند ممکن است منبع طبیعی
یا مصنوعی داشته باشند. رنگرزی با چاپ کلاقه ای، گره ای و کاتازوم سه سبک مختلف رنگرزی از لحاظ نحوه ی ایجاد نقوش گوناگون برروی پارچه می باشند [5]. در رنگرزی سنتی، ابزاری نظیر ظرف (پاتیل)، دماسنج، همزن و ظروف شیشه ای مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین نمک های فلزی مثل انواع زاج، مواد قلیایی مثل آمونیاک و ماده اصلی یعنی آب که محیط رنگرزی را تشکیل می دهد، در فرآیند رنگرزی سنتی کاربرد گسترده ای دارند. ماشین های رنگرزی نخستین از وسایل بسیار ساده ای تشکیل می شدند ولی به مرور زمان پیشرفت های قابل ملاحظه ای در این صنعت به وجود آمد و برای رنگرزی، ماشین های مدرن و خودکار ساخته شدند [6].
فرآیند رنگرزی
در فرآیند رنگرزی چهار عامل نقش اصلی را بازی می کنند، که عبارتند از : مواد رنگزا، کالای رنگرزی، مواد شیمیایی کمکی و ماشین های رنگرزی.
2-1- مواد رنگزا در رنگرزی
استفاده از رنگ در کالاهای نساجی و تزئینی به دلیل زیبایی و تأثیر آن در روح انسان از زمان های خیلی قدیم، معمول و متداول بوده است. پیشرفت های زیادی از دیرباز در کار رنگرزی و تولید مواد رنگزا به وجود آمده است، به طوری که امروزه این صنعت با استفاده از جدیدترین فنون رنگرزی و به کارگیری انواع مختلف مواد رنگزا توانسته است مطلوب ترین کالاهای رنگرزی شده را در فام های متعدد به بازار عرضه نماید. مواد رنگزای استفاده شده در فرآیند رنگرزی به دو روش طبقه بندی می شوند که یکی از آن ها طبقه بندی بر اساس ساختار شیمیایی و دیگری طبقه بندی بر اساس نوع کاربرد می باشد.
از لحاظ طبقه بندی بر اساس ساختار شیمیایی، مواد رنگزا به گروه های رنگدانه ها (پیگمنت ها)، مواد رنگزای اسیدی، مواد رنگزای آزو، مواد رنگزای آنتراکینون، مواد رنگزای خمی، مواد رنگزای ایندیگو، مواد رنگزای آریل کربونیوم، مواد رنگزای پلی متین، مواد رنگزای متالوسیانین، مواد رنگزای نیترو و مواد رنگزای نیتروزو و مواد رنگزای متفرقه تقسیم بندی می گردند.
مواد رنگزا از لحاظ نوع کاربرد به چهار گروه مواد رنگزای گروه اول، مواد رنگزای گروه دوم، مواد رنگزای طبیعی و درخشان کننده های فلورسنتی تقسیم می شوند. مواد رنگزای طبیعی ریشه ی طبیعی داشته و با توجه به منبع استخراج آن ها در سه گروه زیر می توانند تقسیم بندی شوند [7]:
مواد رنگزای به دست آمده از گیاهان مثل نیل، روناس و غیره که از ریشه، گل، برگ، میوه و پوست نباتات به دست می آیند،
مواد رنگزای به دست آمده از جانوران مانند قرمزدانه و صدف فرفری، و
آن هایی که از مواد معدنی به دست می آیند مثل خاک سرخ.
2-2- کالای رنگرزی
کالای رنگرزی در تعریف به ماده ای می گویند که هدف فرآیند رنگرزی است و عملیات رنگرزی جهت رنگ کردن آن انجام می گیرد. کالای رنگرزی و یا به عبارتی کالای نساجی، به سه ظاهر مختلف می تواند وجود داشته باشد که عبارتند از الیاف، نخ و پارچه. فرآیند رنگرزی برای هر سه شکل الیاف، نخ و پارچه انجام می گردد. در مهندسی نساجی، الیاف به دو گروه الیاف آب دوست و الیاف آب گریز تقسیم می شوند؛ الیاف آب دوست به دو زیر گروه الیاف سلولزی یا گیاهی (مثل پنبه، کتان) و الیاف پروتئینی یا حیوانی (مثل مو، پشم و ابریشم) طبقه بندی می شوند. الیاف آب گریز یا الیاف مصنوعی نیز به سه زیر گروه استات ها، آکریلیک ها و نایلون ها رده بندی می شوند [8].
2-3- مواد شیمیایی کمکی
مواد کمکی به موادی گفته می شود که در فرآیند رنگرزی، نقش کلیدی را بازی کرده و بدون آن ها رنگرزی به صورتی نا تمام انجام می گردد و کالای رنگرزی با کیفیت نامطلوب رنگرزی می شود. کیفیت مواد شیمیایی کمکی و ماده رنگزای مورد استفاده در رنگرزی بسیار حائز اهمیت است؛ به کارگیری مواد نامطلوب و درجه دوم، نتیجه ی مطلوبی را در برنخواهد داشت [9]. مواد کمکی در برخی الیاف مثل پشم در پیش از رنگرزی (شستشو و آماده سازی) نیز استفاده می شوند، مثلاً برای رنگرزی نخ های پشمی در ایران ابتدا آن را با نمک های قلع، آلومینیوم و مس شستشو و آماده سازی می کنند [10].
2-4- ماشین های رنگرزی
ماشینهای رنگرزی به دستگاههایی اطلاق میگردد که جهت رنگرزی صنعتی مورد استفاده قرار میگیرد. ماشین های رنگرزی نخستین از وسایل بسیار ساده ای تشکیل می شدند ولی به مرور زمان پیشرفت های قابل ملاحظه ای در این صنعت به وجود آمد و برای رنگرزی، ماشین های مدرن و خودکار ساخته شدند. به عنوان مثال امروزه در صنعت نساجی، ماشین رنگرزی ژیگر هوایی به دلیل سرعت عمل بالاتر، مصرف رنگ کمتر و همچنین کیفیت مرغوب تر، کاربرد بیشتری پیدا کرده است [11]. به طور کلی یک ماشین رنگرزی نوین شامل قسمتهای زیر میباشد :
مخزن اصلی برای قرار گرفتن محلول ماده رنگزا و کالا
وسیله حرکت دهنده کالا یا محلول
سیستم بارگیری و تخلیه
مخزن جدا برای افزودن ماده رنگزا و مواد شیمیایی به مخزن اصلی
سامانه کنترل کننده درجه حرارت و فشار
الیاف مصنوعی
الیاف مصنوعی به گروهی از الیاف نساجی گفته میشود که توسط روشهای خاص تولیدی و بصورت مصنوعی تولید میشوند و بطور معمول در طبیعت وجود ندارند ولی ممکن است ریشه طبیعی داشته باشند.
الیاف زیر از الیاف نساجی مصنوعی شناخته میشوند :
الیاف سلولز
الیاف استات سلولز
الیاف ویسکوز
الیاف اکریلیک
الیاف پلی پروپیلن
الیاف پلیآمید (نایلون)
الیاف پلی استر
پلیوینیل الکل
پلی اتیلن
با توجه به ظهور صنایع پیشرفته شیمیایی، مانند صنعت پلیمر و تولید ارقام فراوانی از الیاف مصنوعی، انواع الیاف مصنوعی با نام های تجاری متفاوت و خواص گوناگون به وجود آمدند. پلی استر یکی از الیاف مصنوعی و پر مصرف است. الیاف پلی استر به دلیل داشتن مقطع دایره ای شکل، قابلیت ریسندگی بالایی دارند و به همین سبب به طور خالص و یا به همراه الیاف طبیعی و مصنوعی دیگر در بافت انواع پارچه به کار می روند. یکی از گونه های الیاف پلی استر به نام داکرون معروف است که پارچه های بافته شده از آن، به همین نام خوانده می شوند.
الیاف مصنوعی را بر اساس ماده اولیه آنها به دو دستهی کلی تقسیم میکنند :
الف) الیاف مصنوعی بازیافته : جهت تهیه آنها از پلیمرهای طبیعی مانند سلولز و پروتئین به عنوان ماده اولیه استفاده میشود. ویسکوز ریون (Viscose Rayon)، کوپر آمونیوم ریون (Cuprinonium Rayon)، استات سلولز (Cellulose Acetate) را می توان بعنوان الیاف مصنوعی بازیافتی نام برد.
ب) الیاف مصنوعی سنتتیک : از منومرهای مناسب برای تهیه پلیمر استفاده شده و پلیمرهای حاصل با ویژگیهای معین برای تهیه الیاف سنتتیک به کار گرفته میشود.
شیوه های گوناگون رنگرزی
4-1- چاپ کلاقه ای
چاپ کَلاقه ای یا باتیک یکی از روش های چاپ برروی پارچه است که در کشورهایی مانند اندونزی، تایلند، سریلانکا، هند و ایران از قدیم کاربرد داشته است. این روش در ایران بیشتر در تبریز و اسکو رواج دارد. در چاپ کلاقه ای، کلیه طرح ها و رنگ ها را با استفاده از واکس و عملیات رنگرزی برروی پارچه منتقل می کنند. برای این کار بیشتر از پارچه ابریشم استفاده می شود. تاروپود پارچه از واکس پوشیده می شود و هر دو روی پارچه یکسان نقش زده می شود. رنگ های به کار رفته برای چاپ بیشتر از دسته رنگ های گیاهی مانند روناس، اسپرک، پوست انار و زردچوبه است. یکی از ویژگی های چاپ کلاقه ای، ایجاد رگه های رنگی است که در اثر شکستن واکس و نفوذ رنگ از میان این شکست ها به پارچه در حین عملیات رنگرزی برروی پارچه پدید می آید [12].
4-2- رنگرزی کاتازوم
کاتازوم یک شیوه ژاپنی رنگرزی پارچه است که در آن از چسب های مقاوم و اقسام گوناگون شابلون استفاده می کنند. در این روش رنگرزی از مخلوط انواع آرد برنج که به وسیله ی برس یا کاردک رنگ مخصوص نقاشی روی پارچه اعمال می شود، استفاده می شود. رنگدانه ها در این روش به وسیله ی چاپ دستی یا غوطه ورسازی و یا هر دوی آن ها به مجموعه افزوده می شود. در قسمت هایی که ترکیب چسب پارچه را پوشانده است، مواد رنگزا نمی توانند به درون پارچه نفوذ کنند، در نتیجه با توجه به شکل شابلون طرح هایی برروی پارچه ایجاد می شود.
توجه:
برای دانلود فایل کامل ورد لطفا اقدام به خرید نمایید.
لینک دانلود فایل بلافاصله پس از خرید بصورت اتوماتیک برای شما ایمیل می گردد.
به منظور سفارش تحقیق مرتبط با رشته تخصصی خود بر روی کلید زیر کلیک نمایید.
سفارش تحقیق
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.