تحقیق بروکراسی

توضیحات

مقدمه

کلمه “بروکراسی ” ابتداء در قرن هیجدهم توسط اقتصاد دانان فرانسوی به نام “وینست دوگوزنی” مطرح شد. اما در سال 1910 جامعه شناس آلمانی ماکس وبر موضوع و بحث بروکراسی را عنوان و تشریح کرد. بوروکراسی (Bureaucracy) از دو بخش bureau  به معنی میز و دفتر کار و پسوند  cratie به معنی سالاری ایجاد شده‌است. برابر فارسی آن یعنی دیوان‌سالاری ترجمه‌ای از همین واژه‌است. به طورکلی، دیوان‌سالاری یا بوروکراسی به معنی یک سیستم کارکرد عقلانی و قانونمند است.

واژه بروکراسی برای نخستین بار توسط شخصی فرانسوی بنام وینسنت دو گارنی (Vincent de Gournay) در سال ۱۷۴۵ استفاده شد. او واژه bureau به معنای میز تحریر و دفتر یا اداره، پسوند یونانی cracy را افزودو واژه بروکراسی را به معنای حکومت ادارات ویا حکومت مقامات رسمی بکار برد. در قرن ۱۹ این واژه در آلمان متداول شد (شاید در ارتباط با تغییرات و اصلاحاتی که در دولت و ارتش پروس پس از شکست از ناپلئون بوجود آمده بود و نیزاهمیت نوشته‌های هگل درباره بروکراسی پروس). نقل از جامعه شناسی سازمانها اثر منوچهر صبوری

نخستین بار، بورو کراسی به عنوان یک پدیده اجتماعی و با توجه به کاربرد عملی آن، به وسیله ماکس وبر مورد استفاده قرار گرفت. وبر توجه خود را عمدتآ روی تأثیر سازمانهای بورو کراتیک در ساختار سیاسی جامعه متمرکز کرد. او بیشتر به علت وجودی سازمانها و نحوه اعمال قدرت نظر داشت. وبر اصطلاح بروکراسی را در دو معنی بکار برد:۱- مجموع مقامات اداری ۲-سازمانهای بزرگ رسمی در جامعه امروزی.

وبر، قدرت را امکان تحمیل اراده انسان بر رفتار اشخاص دیگر تعریف می‌کند. البته قدرت به صورت عام و کلی آن مورد نظر وبر نیست، بلکه به نوع خاصی از روابط ناشی از قدرت که آن را سلطه یا استیلا می‌خواند، توجه دارد. منظور وبر از سلطه آن نوع رابطه قدرتی است که در آن فرمانروا، رئیس یا شخصی که اراده خود را بر دیگران تحمیل می‌کند، اعمال قدرت را حق خود دانسته و اطاعت از دستورها را وظیفه فرمانبردار مرئوس می‌داند. به عبارت دیگر، نوعی صلاحیت پذیرفته شده که به اعمال قدرت، هم از نظر رهبر و هم از نظر پیرو، مشروعیت می‌بخشد.

 نگاهی بر تاریخچه بروکراسی

در حالي كه فايول و تيلور با مسائل مديريت دسته و پنجه نرم مي كردند يك جامعه شناس آلماني به نام ماركس وبر براي ساختارهاي اختيار، تئوري خاصي تدوين مي كرد كه در آن نوعي سازمان را به نام بروكراسي مشخص مي ساخت. جنبه هاي متفاوت بروكراسي تعريف نقش ها در يك سلسله مراتب بود كه در آن، كاركنان بر پايه لياقت منصوب شوند، از قوانين تبعيت كنند و رفتاري بي طرفانه داشته باشند.

اصطلاح بروكراسي در معاني مختلفي به كار برده مي شود و همين، موجب درك نادرست از معاني واقعي آن شده است. مشهورترين معاني آن عبارتند از بروكراسي، تشريفات زائد است يعني كاغذ بازي و مقررات اضافي كه موجب از بين رفتن كارايي مي شود. اين معني منفي كلمه است.

بروكراسي، دستگاهي اداري است، يعني همه ابزار و امكانات دولت مركزي و محلي. اين معنا، مشابه تشريفات زائد است.

بروكراسي، نوعي شكل سازماني است، داراي ويژگي هاي مشخص از قبيل سلسله مراتب اختيار و  نظام مقررات (ماكس وبر).

ماكس وبر از نظر تاريخي همزمان با فايول و تيلور، از نخستين پيشگامان تفكر مديريت بود كه پيش از اين از آنها سخن گفته شد. اما برخلاف آنها، وبر يك دانشگاهي بود نه يك مدير اجرايي. علاقه او  به سازمان ها و ساختار اختيار در آنها سرچشمه گرفت. او مي خواست بداند چرا كاركنان سازماني از افراد ما فوق پيروي مي كنند. مشاهدات مطالعات و نتيجه گيريهاي او، براي نخستين بار در 1947از زبان آلماني ترجمه و انتشار يافت. در اين نوشته كه به نام تئوري سازمان اجتماعي و اقتصادي بود او واژه بروكراسي را براي ترويج نوعي سازمان كه كما بيش عملاًدر هر موسسه خصوصي و عمومي وجود دارد به كار برد.

وبر با تجزيه و تحليل سازمان ها 3 نوع اختيار مشروع را شناسايي مي كند:

• سنتي
• كاريز ماتيك
• عقلايي يا قانوني

نخست لازم است بدانيم منظور از اختيار مشروع چه بود. اختيار را بايد از قدرت متمايز دانست. قدرت موضوعي يك طرفه است. دارنده آن مي تواند از طريق زور يا پاداش، ديگري را وادارد كه به دلخواه او رفتار كند. اما در اختيار، قبول حاكميت توسط فرو دستان نيز نهفته است.  به بيان ديگر اختيار را مي توان تنها محدوده مورد موافقت فرودستان به كار برد. منظور وبر از اختيار مشروع، همين موقعيت اخير است.  سه نوع اختيار مشروع تشريح شده توسط وبر را مي توان به صورت زير خلاصه كرد:

اختيار سنتي: كه در آن پذيرش افراد واجد اختيار از سنت و رسم ناشي مي شود.

اختيار كاريزماتيك: كه در آن پذيرش از وفاداري و اعتماد به توانايي هاي شخصي حكمران سرچشمه مي گيرد.

اختيار عقلايي يا قانوني كه در آن پذيرش از مقام يا سمت دارنده يا اختيار كه توسط مقررات و دستور العمل هاي سازمان محدود و مشخص شده، ناشي مي شود. امروزه اين شكل است كه در اكثر سازمان ها وجود دارند و اين شكلي است كه وبر به آن نام بروكراسي داده است.

وبر معتقد است يكي ديگر از مباني اختيارات، قوانين و مقررات صريح و روشني است كه موجوديت سازمان را جنبه عقلايي مي دهد و اختيارات را در نظر مرئوسين مشروع جلوه گر مي نمايد.

همچنين او معتقد است سوابق، محيط اجتماعي و شرايط فرهنگي مختلف، عواملي هستندكه مباني اختيارات را در سازمان ها تعيين مي نمايند. مثلاً در جوامع قرون وسطايي اغلب اختيارات ناشي از رسم سنت بود و در جوامع مدرن امروزي اغلب اختيارات ريشه هاي بروكراتيك و در سازمان هاي انقلابي مثلاً انقلاب 1917روسيه اختيارات اغلب منشأ جذبه شخصي داشته است. از طرف ديگر وبر مي گويد: «اختيارات خانواده حتي در جوامع بروكراتيك بر مبناي رسم و سنت، اختيارات سازمان هاي وسيع و پيچيده حتي در دوران قرون وسطايي بر اساس بروكراسي يا قوانين و مقررات و بالاخره اختيارات احزاب سياسي و انقلابي حتي در يك جامعه كهنه و قديمي بر اساس كاريزماتيك يا جذبه استوار مي باشد.» وبر پس از تجزيه و تحليل بالا نتيجه گيري مي كند كه اداره ي مؤثر و مفيد سازمان هاي وسيع و پيچيده امروز مستلزم اعمال اختيارات مبتني بر مبناي بروكراتيك است. مباني ديگر اختيارات نظير كاريزما و يا رسم و سنت هيچكدام قادر نيست احتياجات سازمان هاي جوامع امروزي را جوابگو باشد زيرا فاقد يك سيستم منظم تقسيم و تخصصي كردن كارهاي سازمان است و ثانياً اساس و پايه هاي منطقي و عقلايي را براي انجام مؤثر فعاليت هاي سازمان ايجاد نمي كند و در اختيار نمي گذارد.

فهرست مطالب تحقیق بروکراسی

• مقدمه. 3
• نگاهی بر تاریخچه بروکراسی.. 4
• مفهوم بروکراسی از نظر وبر. 6
• ویژگیهای کلی بروکراسی.. 6
• تعاریف دیگری از بروکراسی.. 6
• مشخصات  بروکراسی.. 7
• ویژگیهای مثبت بروکراسی.. 8
• بروکراسی از جهت منفی.. 9
• بروکراسی از دید بیطرفانه. 10
• بررسی نطرات چند تن از پیشروان علم مدیریت در باره بروکراسی.. 10
• بروکراسی پایگاه مشروع قدرت.. 12
• ابعاد یا ویژگی های بروکراسی و پایگاه قدرت.. 12
• پایگاه قدرت در بورکراسی.. 14
• قدرت سنتی.. 15
• قدرت الوهییت (کاریزما) 15
• قدرت منطقی – قانونی.. 16
• مطالعه مقایسه ای سازمانها 16
• برخی از ویژگیهای سازمانی.. 18
• مدل ایده آل وبر از بروکراسی.. 19
• ویژگی‌های مدل ایده‌آل بوروکراسی وبر. 19
• مفهوم بروکراسی در سازمان.. 20
• تجزیه وتحلیل سازمان از نظر وبر. 20
• ویژگی های بروکراسی از نظر وبر. 20
• مهمترین عوامل رشد سازمانهای بورکراتیک از نظر وبر. 21
• ساختار ايده آل سازمان هاي بروكراتيك‌‌‌‌ 21
• بروکراسی پس از  وبر. 23
• تئوری گولدنر. 24
• سه الگوی آريالای گولدنر. 24
• تعریف بروکراسی از دیدگاه چارلز هندی.. 24
• انتقاداز بروکراسی.. 25
• نتیجه. 26
• مراجع.. 27